Türkiye dahil pek çok ülkede alkollü içkiler ve sigarada ÖTV vergileri yüksektir. Bu hafta alkollü içkiler ve sigaranın yüksek vergilendirilmesini nedenleri ile açıklayacağız. Bu nedenleri sıralayalım. Bu yazıyı yazarken de OECD tarafından yayınlanan “Zararlı Alkol Kullanımını Engellemek (Preventing Harmful Alcohol Use)” raporundan yayınlandım. Bayağı ayrıntılı yayınlanan 340 sayfalık bir rapor… Başlamadan evvel alkol elbette İslamiyet’e göre haramdır ama yazdıklarım işin sadece ekonomik yanını ele almaktadır. Ekonomi bilimi de “alkol ve sigaraya hayır” demektedir.
1- Alkol talebinin fiyat esnekliği düşüktür. Daha açık anlatalım. Alkol fiyatı artsa bile alkol tüketimi düşmez. Alkol içen kitle ne yapar ne eder alkol için para bulur. Devletin bu kitleyi bulduğu anda fırsatı değerlendirmesi gereklidir. Kitle müsaittir. Bu kitle gerekirse ekmeğinden keser ama alkollü içkisini, sigarasını alır. Karısının elinden mutfak parasını zorla alır ama alkollü içkisinden fedakarlık etmez. Dolayısıyla devlet vergi koyduğunda alkollü içki fiyatı yükselir ama alkollü içki talebi düşmez. Bu nedenle de devlet alkollü içki vergisini yükselttiğinde vergi hasılatı yükselir. Devlet te bu vergi hasılatı ile öğrencilere yurt, hastane, yol, köprü, okul, üniversite, organize sanayi bölgesi yapar. Kamu malları arzı artar.
2- Alkollü içki içen kişiler talebini düşürmez ama gençlerin alkol ve sigaraya başlama oranları düşer. Yatırımcılar alkol ve sigara talebinin yeterince artmadığını görünce alkollü içki ve sigara üretimi alanlarına yatırım yapmaz. Onların yerine savunma sanayi, yazılım, bilişim, elektronik, makine, motor gibi alanlara yatırım yaparlar. Katma değeri yüksek alanlara yatırım artar. Milli gelir artar, teknoloji alanlarında istihdam artar.
3- Alkollü içkiler ve sigaraya başlama oranları düşer. Gençler alkollü içki ve sigara ile vakit harcamak yerine bilim, spor, kültür, sanat gibi alanlara yönelir. Ülke bilim, spor, sanat gibi alanlarda ilerleme sağlar. Uluslararası alandaki yarışmalarda ödüller gelmeye başlar. Örneğin; ülkenin daha önce düşünmediği spor alanlarında bile ödüller gelmeye başlar. Gençlerin bilime yönelmesi sayesinde bilimde yeni teknikler gelişir.
4- Gençlerin daha az alkol ve sigara tüketmesi sonucu toplumda sağlık sorunları azalır. Bilimsel çalışmalar gösteriyor ki siroz, depresyon, aşırı sinir hali, cinsel fonksiyon bozukluğu, kalp rahatsızlıkları gibi hastalıkların temel nedenlerinden biri alkol kullanımıdır. Toplumda ortalama yaşam süresi artar. 2019 yılında alkol kullanımına bağlı olarak 2.6 milyon kişi ölmüştür. Bireylerin yaşam kalitesi artar. Bireyler daha az hastalandıkları için sağlık harcamaları azalır. Bireylerin yaşam kalitesi artar. Bireyler sağlık için harcama yapmayınca bütçelerinden diğer ihtiyaçları için daha fazla pay ayırabilirler. Hastalanan kişi sayısının azalması ile doktorlar diğer hastalara daha fazla zaman ayırabilirler, sağlık hizmetleri kalitesi artar.
5- Gençlerin alkol ve sigaraya başlamaması ile gençler ekonomik sistemi sorgulamaya başlar. Demokrasi gelişir. Toplumda eleştirel düşünce yaygınlaşır, ekonomide yapılan hatalar daha net tespit edilir. Eleştiriler ülkenin ekonomik performansını artırır. Sosyalist ülkelerde toplumun sistemi daha az sorgulaması için alkollü içkiler çok düşük fiyatlarla satılırdı. İnsanların daha fazla içki içmesi ile sistem daha az sorgulanır ve sisteme başkaldırı engellenirdi.
6- Gençlerin daha az alkol alması sonucu işgücü verimliliği artar. Bunun iki temel nedeni vardır. Birincisi; insanlar daha az hastalanırlar. İkincisi; insanların beyinsel faaliyetleri artar. Alkol insanların zeka kapasitesini düşürür. Bu iki nedenle insanların işgücü verimliliği artar. Firmalarımızın uluslararası alanda rekabet gücü artar. Daha düşük maliyetle etkin üretimimiz sayesinde ihracatımız artar, cari açık azalır, milli gelirimiz artar. İşgücü verimliliğinin artması ile ücretlerde artış görülür. Yapılan akademik çalışmalar alkol kullanımının gençlerin okul başarısını olumsuz yönde etkilediğini, bunun da ilerideki yaşamlarında refah seviyelerini olumsuz etkilediğini göstermektedir. Düşen okul başarısı ülkenin ekonomik büyümesini de olumsuz yönde etkiler.
7- Gençlerde alkole başlama oranlarının azalması ile toplumda suç oranları, trafik kazaları azalır. Mahkemelerde suçluların azımsanmayacak bir oranı alkol aldıkları için suç işlediklerini beyan etmektedir. Alkol insanların zeka seviyelerini düşürmektedir. Sarhoşken insanların dikkati dağılmakta, suç işlemek için daha fazla cesaretlenmektedir. Toplum daha güvenli hale gelir. Güvenlik kaygıları azalır. Tüm toplum kendini daha güvenli hisseder, toplumun mutluluğu artar.
8- Alkol ve sigara toplum için önemli bir negatif dışsallık kaynağıdır. Dışsallık anlamını kısaca açıklayalım. Alkollü içki ve sigara içenler toplumdaki içmeyenleri olumsuz etkiler. Örneğin; siz sigara içmeseniz bile içenler nedeniyle duman altı olabilirler. Alkollü içki içenler nedeniyle içmeyenler olumsuz etkilenir. Alkol alan kişi trafik kazası yaparak alkollü içki içmeyen kişiye çarpabilir. Yani alkollü içki ve sigara içmeyenler hiç suçları olmadığı halde etkilenmektedir. Alkollü içki ve sigara tüketimi azalması ile negatif dışsallıklar azalır, içmeyenler daha az etkilenir.
9- Uyuşturucu maddeye başlayanların çoğu alkollü içki tüketmektedir. Alkollü içki içenlerin hepsi uyuşturucu kullanmaz ama uyuşturucu kullananların çoğunluğu alkollü içki içenlerdir. Alkol kullanma oranı ile uyuşturucu madde kullanım oranı arasında pozitif korelasyon vardır. Gençlerin alkole başlama oranlarının düşmesi ile beraber uyuşturucu madde kullanımı azalır.
10- Alkollü içki ve sigara kullanımı çevre kirliliğini artırmaktadır. Bol miktarda alkollü içki ve sigara tüketilen yerlerde çevreye bira kutuları, izmarit, şişeler atılmakta ve çevre kirletilmektedir. Devlet te kirletilen çevreyi temizlemek için fazladan kişi istihdam etmekte ve maaş ödemektedir. Böylece kamu harcamaları artmaktadır. Alkollü içki ve sigara tüketmek yoluyla çevreyi kirleten ve kamu harcamalarının artmasına neden olanlardan yüksek vergi alınması doğaldır.
11- Alkol kullanımı gelir dağılımında eşitsizliği artırır. ABD’de yapılan araştırmalarda alkol kullanan gençlerin okul başarısının düştüğünü ve bu nedenle ilerideki yaşamlarında gelir seviyelerinin olumsuz etkilendiğini göstermektedir. Bu da alkol kullananlar ile kullanmayanlar arasında gelir dağılımı eşitsizliğini artırmaktadır.
Kısaca alkol ve sigara kullanımının ekonomi ve refah açısından önemli zararları bulunmaktadır. İşin elbette dini yönü vardır, alkol haramdır. Ama biz yazımızda sadece işin ekonomik yönünü inceledik. Hem bu zararların telafisi hem de bu zararların minimize edilmesi için alkollü içki ve sigara üzerinden alınan yüksek vergiler doğru ekonomi politikalarıdır. Gençlerin alkollü içki ve sigaraya başlama oranlarının yükselmesi ile toplumsal refah artacak, çevre kirliği ve suç oranları düşecek, ekonomik kaynaklar alkollü içki ve sigara dışındaki alanlara aktarılacak ve toplum; bilim, kültür, sanat ve spor alanlarında ileriye gidecektir. İşgücü verimliliği artacak, firmalarımızın uluslararası piyasalarda rekabet gücü artacak ve artan rekabet gücümüz de ihracatımızı artırıp cari açığımızı düşürecektir. Artan işgücü verimliliği maaşlara da yansıyacak ve reel maaşlar artacaktır.
