1936-1940 döneminde Kastamonu Valiliği yapan Avni Doğan’ın “Kurtuluş, Kuruluş ve Sonrası” kitabında yer verdiği ilimizdeki hatırlarını okumayı sürdürelim…
İçinde bulunduğumuz seçim dönemi ile denk düşen kıymetli bir anı var Vali Doğan’ın satırlarında.
Cumhurbaşkanı İsmet İnönü 4 Aralık 1939’da başlayan ve 4 gün süren ilimizdeki ziyaretinin son akşamında Vali Avni Doğan ile baş başa bir toplantı gerçekleştirdi…
İlimiz ve ülke geneli ile ilgili önerilerini sordu Vali Doğan’a.
Dünkü yazımda Vali Doğan’ın Kastamonu ile ilgili önerisini okumuştuk bu sayfada…
Bugün de ülkeye dair önerisini okuyalım.
Cumhurbaşkanı İnönü’nün “Yurt genelinde ne yapılabilir?” sorusunu şöyle cevapladı Vali Doğan…
“Bu hususta ilk hatırıma gelen şey, milletvekili seçimini, seçmen için daha uygun görülecek bir düzene koymaktır. Parti, mahallinin fikrini almaksızın aday gösteriyor. Bu ömür boyunca Ayan üyeliği gibi bir şey. Bazen o kadar yanlışlıklar yapılmaktadır ki, mesela, vilayetin belediye ve umum meclis seçimlerinde adaylığını koyduğu halde bir tek rey alamayan bir zat, birkaç hafta sonra Halk Partisi’nin milletvekili adayı oluveriyor. ilk hamlede, yapılması kolay bir tertip şöyle olabilir: Parti divanı, milletvekili sayısı kadar aday gösterir, buna, mahallindeki teşkilat ve müesseselerce seçilen iki misli aday ilave edilir. Hiç olmazsa bir milletvekilliği için üç misli aday arasından en iyilerinin seçilmesi mümkün olur. Bu denemeden alınacak neticelere göre, seçim sistemimiz ile aday gösterme usulümüzde lüzumlu yenilikler yapılabilir. Büyük Millet Meclisi, halk için, mücerred bir fikirdir. Meclis hakkındaki verdiği hüküm, oraya seçilen insanların şahsi değerine bağlı kalmaktadır.”
Cumhurbaşkanı İnönü Vali Doğan’ın bu görüşünü benimsedi, milletvekili seçiminde 19 ilde bu sistem uygulandı, üç misli aday yarıştı milletvekili olabilmek için...
Vali Doğan’ın demokrasiye katkısıdır.
Meclis’i mekan tutan milletvekillerinin işine gelmedi haliyle yeni gelişen bu durum…
Vali Doğan gelen tepkileri şu şekilde anlatıyor kitabında: “O günlerde Ankara’ya gitmiştim. Meclis koridorlarında rastladığım eski arkadaşlarımın ağır sitemlerine uğradım. Bana şöyle diyorlardı: Yahu, sen Meclis’te uzun müddet kaldın. Bu deneme usulünü nereden çıkardın? Bu, hepimizin sandalyesinin altına kundak koymak değil de nedir?”
Parti merkezinin yerelin fikirlerini göz önüne almadan milletvekili adayı göstermesi Kastamonu’da bitti mi, bitmedi, sürdü...
Halk, bağrına basmayı sürdürdü ama il dışından gelen milletvekili adaylarını.
22 Ekim 1939’da boşalan milletvekillikleri için ara seçim yapılacaktı…
Kastamonu da seçim yapılacak illerden biriydi.
Cumhurbaşkanı İnönü, Kurtuluş Savaşı kahramanlarından Kazım Karabekir, Ali Fuat, Refet Paşa ve Hüseyin Rauf Orbay’ın yeniden siyaset sahasına girmesini istiyordu…
Bu sayede eski dargınlıkları ve kırgınları ortadan kaldırmayı hedefliyordu.
Kastamonu’da boşalan milletvekilliği için Hüseyin Rauf Orbay’ı aday gösterdi Cumhurbaşkanı İnönü…
Hüseyin Rauf Orbay’ı halk namına Kastamonu’ya davet etmesini istedi Vali Doğan’dan, emri yerine getirildi, Hüseyin Rauf Orbay beraberinde Necmettin Sahir Sılan ile birlikte geldi ve vilayet konağında birkaç gün misafir oldu.
Hamidiye Kahramanı Rauf Orbay’ı halk ilk günden sevdi ve saydı…
Kastamonu Milletvekili oldu.
Hüseyin Rauf Orbay 1942 yılına kadar milletvekilliği görevini sürdürdü…
İkinci Paylaşım Savaşı tüm hızıyla sürüyordu, İngiltere ile ilişkilerin tecribeli bir isim tarafından yerinde yönetilmesi gerekiyordu, Hüseyin Rauf Orbay Londra Büyükelçisi oldu.
Devam edelim ilimizin siyasi hayatına…
Çok partili sisteme geçildi 1946’da, 27 Mayıs 1960’ta askeri darbe oldu, 15 Ekim 1961’de genel seçim yapıldı.
Kastamonu eski valisi Avni Doğan Cumhuriyet Halk Partisi milletvekili oldu Kastamonu’dan…
7 milletvekilinden 2’sini CHP, 3’ünü Yeni Türkiye Partisi, 2’sini Cumhuriyetçi Köylü Partisi çıkardı.
(Avni Doğan TBMM’ye yabancı bir isim değildi…
2, 3, 4, 5, 6, 7, 9’uncu dönemlerde “Bozok, Yozgat, Çankırı, Ankara” milletvekili olarak milletvekilliği görevinde bulunmuştu.)
Seçimler sonrasında 20 Kasım 1961’de İsmet İnönü 26’ncı hükümeti kurdu…
Kastamonu Milletvekili Avni Doğan “Devlet Bakanı” oldu.
Kastamonu tarihini okumadan Türkiye tarihi anlaşılmaz…
Bir şeyler eksik kalır.
Kimler geldi kimler geçti Kastamonu’dan…
Avni Doğan en kıymetlilerinden biriydi.
