2023 Nobel Fizik Ödülü'nü, maddedeki elektron dinamikleriyle ilgili çalışmalarından dolayı ABD'li fizikçi Pierre Agostini, Macar fizikçi Ferenc Krausz ve Fransız fizikçi Anne L'Huillier kazandı.
İsveç Kraliyet Bilimler Akademisinde düzenlenen basın toplantısında, Nobel Fizik Ödülü, "maddedeki elektron dinamiklerinin incelenmesi için zamanın en küçük birimi yani saniyenin bir kentilyonda biri olan attosaniye ışık darbeleri üreten deneysel yöntemler" keşfeden Agostini, Krausz ve L'Huillier'e verildi.
Basın toplantısında Agostini, Krausz ve L'Huillier'in, elektronların hareket ettiği veya enerji değiştirdiği süreçleri ölçmek için kullanılabilecek kısa ışık darbeleri yaratmanın bir yolunu keşfettikleri belirtildi.
Anne L'Huillier kimdir?
L'Huillier, 16 Ağustos 1958'de Fransa'nın başkenti Paris'te doğru.
Fransız Alternatif Enerjiler ve Atom Enerjisi Komisyonu'nda 1986'da kalıcı kadroya dahil olan L'Huillier, 1995'te İsveç'teki Lund Üniversitesi'nde "doçent" ünvanını aldı.
L'Huillier, 1997'den bu yana Lund Üniversitesi'nde fizik profesörü olarak çalışmalarına devam ediyor.
Ferenc Krausz kimdir?
Krausz, 17 Mayıs 1962'de Macaristan'ın Mor kentinde dünyaya geldi.
Macaristan'da bulunan Eötvös Lorand Tudomanyegyetem (ELTE) Üniversitesi'nde fizik ve Budapeşte Teknik Üniversitesi'nde elektrik mühendisliği eğitimi alan Krausz, 2004'te Almanya'nın Münih kentindeki Ludwig Maximilians Üniversitesi'nde deneysel fizik kürsüsü başkanı oldu.
Krausz, halihazırda merkezi Almanya'da bulunan Max Planck Kuantum Optiği Enstitüsü'nde çalışıyor.
Pierre Agostini kimdir?
Agostini, 1968'de Fransa'daki Aix Marseille Üniversitesi'nde doktorasını tamamladı.
Doktorasının ardından 2002 yılına kadar Fransa'daki CEA Saclay Enstitüsünde çalışan Agostini, 2005'te Ohio Eyalet Üniversitesi'nde fizik profesörü oldu.
Agostini, Ohio Eyalet Üniversitesi'nde çalışmaya devam ediyor.
2022 ve 2021'de de Nobel Fizik Ödülünü üç bilim insanı kazanmıştı
2022'de Nobel Fizik Ödülü'nü kuantum mekanikleri konusundaki çalışmalarından ötürü Fransız fizikçi Alain Aspect, Amerikalı teorik ve deneysel fizikçi John F. Clauser ve Avusturyalı kuantum fizikçisi Anton Zeilinger kazanmıştı.
Ödülün üç bilim insanına, "dolanık fotonlarla ilgili deneyler, Bell eşitsizliklerinin bozulduğunun gösterilmesi ve kuantum enformasyon biliminde öncülükleri" vesilesiyle verildiği açıklanmıştı.
2021 Nobel Fizik Ödülü'nü, Japon meteorolog ve klimatolog Syukuro Manabe, Alman oşinograf ve iklim modelleyicisi Klaus Hasselmann ve İtalyan teorik fizikçi Giorgio Parisi kazanmıştı.
"Dünya'nın ikliminin fiziksel modellemesini yapan, küresel ısınmayı hatasız öngören ve değişkenliğini ölçen" Manabe ve Hasselmann'ın "karmaşık sistemlerin kavranmasına ezber bozan katkı sundukları" bildirilmişti.
Parisi de "atomdan gezegen ölçeğine kadar fiziksel sistemlerde dalgalanmalar ve düzensizliğin etkileşimini keşfinden" ötürü ödüle layık görülmüştü.
Nobel Fizik Ödülü, 2020'de kara deliklerin keşfine katkı sağlayan çalışmalarından ötürü İngiliz matematiksel fizikçi Roger Penrose, Alman astrofizikçi Reinhard Genzel ve Amerikalı gök bilimci Andrea Ghez arasında paylaştırılmıştı.
Ghez, 1901'den bu yana ödülü kazanan dördüncü kadın olmuştu. 1903'te Marie Curie, 1963'te Maria Goeppert-Mayer ve 2018'de Dana Strickland Nobel Fizik Ödülü'nü kazanmıştı.
Ödülü, 1921 yılında ünlü Alman fizikçi Albert Einstein kazanmıştı.
1915 yılında kristallerin yapılarını X ışınları yardımıyla analiz eden Lawrence Bragg, 25 yaşında Nobel Fizik Ödülü'nü babası William Henry Bragg ile paylaşmış ve bugüne kadar ödülü kazanan en genç fizikçi olmuştu.
Arthur Ashkin de 96 yaşında Nobel Fizik Ödülü'ne layık görülerek şimdiye kadar bu ödülü kazanan en yaşlı fizikçi unvanını kazanmıştı.
Nobel Ödülleri hakkında
İsveçli Alfred Nobel'in vasiyeti üzerine ölümünden sonra 9 Haziran 1900'de kurulan Nobel Vakfının insanlığa hizmette bulunanlara verdiği ödüller, dünyada en saygın ödüller olarak kabul ediliyor.
Nobel Ödülleri, İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, İsveç Akademisi, Karolinska Enstitüsü ve Norveç Nobel Komitesi tarafından, fizik, kimya, edebiyat, barış ve tıp olmak üzere 5 ayrı dalda en başarılı kabul edilen kişiler veya kuruluşlara veriliyor.
Bunlara ek olarak, Nobel Ekonomi Ödülü, 1968'de İsveç Merkez Bankasının Alfred Nobel'in anısına ekonomi dalında da ödül verilmesini kararlaştırmasıyla, ilk kez 1969'da verildi.
Nobel Ödülleri, her yıl Alfred Nobel'in ölüm yıl dönümü olan 10 Aralık'ta düzenlenen törenle sahiplerine teslim ediliyor.
Öte yandan ödüllerin 1901'deki başlangıcından bu yana verilmediği bazı yıllar da oldu. Toplamda 49 defa yapılan ödül iptallerinin çoğu Birinci ve İkinci Dünya Savaşları sırasında gerçekleşti.
Ödül törenleri, Kovid-19 salgını nedeniyle 2020 ve 2021'de de yapılamamıştı.
