Çok şefkatli pek merhametli Allah’ın adıyla başlıyorum.
Hatimle Teravih Namazı
Değerli okurlarım,
Belki hakkında ayrı bir yazı kaleme alınması gereken fakat bu yazıda yer vermez isek eksik kalacak bir husus Kastamonu’muzda yıllardır icra edilen Hatimle Teravih Namazı kılma geleneğidir.
Tarihi hangi yıllara dayanıyor bilmiyorum ama kadim bir gelenek. Lise öğrencilik yıllarımda aynı zamanda devre arkadaşım olan Hafız Kahraman ŞEKERCİOĞLU Hocamızın hatimle teravih namazı kıldırdığını öğrendiğimde çok merak etmiştim. Nasıl olur da namazda okuyarak Kur’an hatmedilebilir, diye düşündüm. Bu merakla olsa gerek bir bakalım diyerek hatimle teravih namazı kılınan camiye gittim. Çok huzurlu ve çok deruni bir hava hissettim. Çok da etkilendim. Hatimle namazın çok uzun olduğuna dair konuşulan sözlerin çok da gerçeği yansıtmadığını anladım.
Hatta daha birkaç gün önce Nasrullah Camiinde kılınan teravihten sonra hocalarımızla kısa bir muhabbetin ardından camiden çıkarken başka bir kadim dostumuzu gördüm. Onunla da hasbihal ettik. Yılanlı Camii önüne geldiğimde hatimle teravih namazı bitmiş cemaat camiden çıkıyordu. Aynı anda namazdan çıkmış gibi olduk.
Hatimle kılınan teravihin her rekâtında bir sayfa okunmak suretiyle günde bir cüz (yirmi sayfa) tamamlanır. Ramazan ayı sonunda da Kur’an-ı Kerim Hatminin tamamlanması ile Ramazan ayına değer katan Kur’an’ın indirilişi (nüzulü) yeniden temsil edilir. Bir nevi hayatımıza yeniden nazil olur.
Bu yıl da Kastamonu’muzda bu gelenek devam ediyor.
Yılanlı Camiinde Hafız Kahraman ŞEKERCİOĞLU ve Hafız Ferhat BÜYÜKBİLGİN Hocalarımız
Hz. Pir Şeyh Şaban-ı Veli Camiinde Hafız Asım Muhtalip KISA ve Hafız Ali Osman SARI Hocalarımız
Yavuzbey Camii’nde (Kuzeykent) Hafız Şükrullah MURADİ, Hafız Emirhan TÜTÜN ve Hafız Emincan TÜTÜN Kardeşlerimiz hatimle teravih namazı kıldırmaktadır.
Hafız Kahraman ŞEKERCİOĞLU Hocamıza yıllardır bu faziletli emaneti taşıdığı için ayrıca müteşekkiriz.
Bu hafızlarımızdan iki tanesinin İlahiyat Fakültemizin öğrencisi, ikisinin İmam Hatip Lisemizin öğrencisi olduğunu, diğer iki hocamızın da İmam Hatip Lisemizden mezunu olduğunu gururla ifade etmeliyim.
Hafızlık geleneğinde önemli bir yere sahip olan memleketimize de bu yakışır.
Allah’ımız, bu geleneğin yaşamasına vesile olan hafızlarımızdan ve hatimle teravihe devam edenlerden razı olsun, sayılarını artırsın.
Bu Kur’an ziyafetini Ramazanda bir defa olsun deneyimlemeyi tavsiye ederim.
Kastamonu’muz için ne büyük bir saadet.
***
Enderun Usulü Teravih
Değerli okurlarım,
Fakülte yıllarımda Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Camiinde kıldığımız bir teravih namazında çok büyük bir haz almıştım. Namaz çıkışı mûsıkî eğitimi alan arkadaşların bizleri bu kıldığımız namaz konusunda kısaca bilgilendirdiğini hatırlıyorum. Yanlış hatırlamıyorsam Merhum Yahya SOYYİĞİT (1965-2010 ) müezzinliği yapmış ve bir grup müezzin arkadaş da ona eşlik etmişti. Namazı da Merhum Emin IŞIK Hocamız (1936-2019) kıldırmış olabilir. Onun imametinde teravihler kılmıştık.
O zaman öğrendiğim kadarı ile bize bu teravihte farklı duygular yaşatan Enderun Usulü Teravih imiş.
Enderun Usulü Teravih Namazı, adını Osmanlı’daki Enderun Mektebi’nden almaktadır. Osmanlı Sarayı’ndaki Enderun Mektebi’nden çıkan hocaların kıldırdığı namaz bu sebeple günümüze Enderun Usulü Teravih Namazı olarak gelmiştir. Saray’dan başlayıp günümüze kadar gelen Enderun Teravihini ilk defa ortaya koyan kişinin Buhurizade Mustafa Itri Efendi (ö. 1712) olduğu söylenmektedir.
Enderun Teravih’inin kılınma amacı, namazda farklı makamlar kullanmak suretiyle ibadete ruhani bir boyut kazandırmaktır. Aynı zamanda bu namazın salavat, ilahi ve zikirler eşliğinde farklı makamlarla kılınmasının bir diğer sebebi ise cemaati camiye gelmeye teşvik etmek ve camiye gelenleri huzura kavuşturmaktır.
Namazda Fatiha'dan sonra okunan sureler ise rastgele seçilmez. Manalarına bakılarak tertip edilir. Seçilen ayetler, daha çok rahmet ayetleri ve tesbih ayetlerinden oluşur. İlk on günde Ramazan ayına ulaşmaktan duyulan sevincin dile getirildiği ilahiler, ikinci on günde yerini Allah’tan rahmet ve merhamet niyaz eden ilahilere bırakır. Son on günde ise Ramazan’ın uğurlanmasından duyulan hüzünlü ilahiler okunur. Kısacası Enderun Teravih Namazı, her dört rekâtı Türk Musikinin farklı makamlarında kılınan ve bu makamların ilahilerle süslendiği, müezzinlerin ise makamlar arasında geçişi salavat eşliğinde yaptığı bir Osmanlı Enderun Mektebi geleneğidir.
Kastamonu’da Enderun Usulü Teravih
Değerli okurlarım,
Son dönemde Enderun Usulü Teravih ile Kastamonu’muzu yeniden buluşturan çok kıymetli Musikişinas Muhammed Feyzi İbrahimoğlu Hocamızdan aldığımız bilgiler doğrultusunda sizlere bu usulün ilimizdeki serencamını paylaşmak isterim.
2017 yılında kurulan Kastamonu Enderûn Hâfızlar Topluluğu'nun merkez projelerinden birisidir Enderûn Usûlü Teravih ve Cumhur Müezzinliği.
Hocalarımız 2018 yılında yeniden başlattıkları bu kadim geleneğin -pandemi süreci hariç- her yıl icrâsının gayreti içindeler. Bu gelenek Osmanlı'dan bize intikal eden bir mirastır. Sâdece merkez olarak İstanbul’da icrâ edilmeyip tekkeler aracılığıyla civar illere de nüfûz etmiştir. Kastamonu'daki mûsıkî faaliyetlerinin yegâne merkezi olan Kastamonu Mevlevihanesi bu geleneğin odağında zikredilmesi gereken bir mekân.
Hocalarımız, şehrimizde bu tür güzelliklerin aslında var olduğunu ve sâdece üzerinin küllendiğini düşünüyorlar ve ekip arkadaşları ile birlikte bu külleri üflemenin çabası içerisinde olduklarını ifade ediyorlar.
Enderun Usulü Teravihin Özelliği
Değerli okurlarım,
Bu usulde icra edilen teravihlerde iki yol bulunmaktadır.
Birincisi makamsal olarak imamın müezzinlere yol gösterdiği usul, ikincisi yine makamsal olarak müezzinlerin imama yol gösterdiği usul. Kastamonu’da ikinci usul tercih edilmektedir.
Enderun Usulü Teravih'e yatsı ezanı öncesi minareden Hatip Zakiri Hasan Efendinin temcid'i ile başlanıyor. Sonrasında salâ icrâ ediyor ve yatsı ezanı Rast makamında okunuyor.
Cumhur müezzin ekibin içerisinden bir hocamız Rast makamındaki kametiyle birlikte yatsının farzı Rast makamı ile kılınıyor. Daha sonra cumhur ekibin getirmiş olduğu Isfahan makamındaki salavat ile imâmetteki hocamız ilk tervihâyı (ilk dört rekâtı) Isfahan makâmında kıldırıyor.
Selamın ardından müezzinler Isfahan bir ilahi okuyor ve Sabâ makâmındaki salavat ile ikinci tervîhaya yol göstermiş oluyor.
Saba makamında ikinci tervîha kılınıyor. Ardından müezzinlerimiz Sabâ bir ilahi okuyor.
Üçüncü tervîhaya Hüseyni makamındaki bir salavat ile geçiş yapılıyor ve namaz bu makamla kılınıyor. Ardından Hüseynî bir ilahi okunuyor ve cumhur ekibin Eviç makamındaki salavatı ile dördüncü tervîhaya geçiliyor.
Bitiminde Eviç bir ilahi okunduktan sonra Acem-aşiran salavat çekiliyor ve son tervîhaya imamın tekbiri ile başlanıyor.
Son tervîha bittikten sonra Acem-aşiran ilahi okunur ve arada bir kaside ile Segâh makamına geçiş yapılıp Itrî'nin Segâh salâvatı icrâ edilir. Ara dua ile birlikte teravih bitmiş olur.
Son olarak vitir namazı da Hüzzam ya da Karcığar makamında kıldırılır. Cumhur müezzin ekibi birlikte tesbihat yapar. Tesbih çekilen yerlerde açıktan o tesbihi duyururlar. “Sübhanallah, Elhamdülillâh, Allahü Ekber” gibi. Duâ bölümünde de cehrî olarak “Âmîn” nidalarıyla cemaate yol gösterirler. Aynı zamanda içlerinden bir tanesi ya dua içeren bir ayet yahut hadis okur. Buna da “Âmin” demiş olurlar.
Mihrabiyeye kadar hangi makam icrâ edilirse edilsin imam, mihrabiye bitiminde Rast makamına geçiş yapıp öyle bitirir. Çünkü namaza Rast makamı ile başlanmıştır. Bu hem usuldür hem de imametteki arkadaşın makam becerisidir.
Kastamonu Enderûn Hafızlar Topluluğu'nun bir projesi olan Enderun Usulü Teravih Kastamonu Müftülüğümüzün ve Sayın İl Müftümüz Mustafa BİLGİÇ Hocamız’ın destekleri ile devam etmektedir.
Değerli okurlarım,
Bu kültürün ifası ile yeni nesillere hem aktarılması hem de Ramazan lezzetinin farklı bir boyutta yaşanması ve yaşatılmasına katkı veren hocalarımızın isimlerine de yer vermek bir vefa borcumuzdur.
Kastamonu Enderûn Hafızlar Topluluğu
Fatih SEZER, Vedat BAYSAL, Erdem YAPICIOĞLU, Muhammed Feyzi İBRAHİMOĞLU, Ayhan BEKİROĞLU, Fâtih ÇATAK, Enes CEVLEK, Yiğit Enes ALICI
Hocalarımıza ve Müftülüğümüze şükranlarımızı sunuyoruz.
Enderun Usulü Teravih Devam Ediyor
31 Mart Cuma akşamı Nasrullah Camiinde Enderun Usulü Teravih namazımızı kıldık. İmameti İlahiyat Fakültemizde de öğrenim gören Yiğit Enes ALICI yaptı. Bizim için ayrı bir kıvanç oldu.
Bu Ramazan hazzı birkaç akşam daha icra edilecek.
07 Nisan Cuma (bu hafta): Kuzeykent Ulu Cami
12 Nisan Çarşamba: Olukbaşı Camii
14 Nisan Cuma: Nimet Darende Camii
Enderun Usulü Teravih namazı için bir yıl daha beklemek durumunda kalabilirsiniz. Yukarıdaki üç akşamdan birisinde olsun bu camilerde bulunmaya ve bu duyguyu ailece yaşamaya davet ediyorum.
Bu bir kültürdür.
Medeniyetin göstergesidir.
Sağlıcakla kalın.