Merhaba dostlar. Bu hafta sizlere, daha önce de değindiğim, yazdığım bir konuyu tekrar hatırlatmak ve dikkatinizi çekmek istiyorum.
Sanırım gitmeseniz bile Ilgarini namı ile anılan Ilgar Mağaramızı duymuşsunuzdur. Kastamonu’muzun turistik değerleri arasında ön sıralarda yer alan, geçmişten günümüze doğa ve insan işbirliği ile oluşmuş önemli izler, hikayeler taşıyan mağaramız.
Hani Kastamonu’muzun yerel ve ulusal birçok tanıtımında dünyanın dördüncü büyük/derin mağarası diye anlattığımız yer...
İşte bu mağara ile ilgili alışılagelmiş bilgilerinizi, düşüncelerinizi oldukça fazla değiştirecek şeyler anlatacağım şimdi sizlere.
MAĞARANIN ADI NEREDEN GELİYOR?
Öncelikle tanımlamamızı doğru bir şekilde yapalım ki, doğru hedefe ulaşabilelim.
Bu mağaranın adı ILGAR. Geçmiş yöre halkı tarafından bu mağara ILGAR İNİ olarak anılıyor. İN mağara demek. Yani ILGAR İNİ ya da ILGAR MAĞARASI. Bu nokta önemli; çünkü bizi aydınlatacak olan asıl ayrıntı bu noktada.
Bu mağara üzerine harcadığım anlama çabalarıma uzun süre bir cevap alamamışken bu ayrıntıyı fark etmem sonucu olaylar çok hızlı bir şekilde gelişti ve oldukça tatmin edici bir sonuca ulaşmamı sağladı.
Evet yöre halkının ifadeleriyle bu sabit. Mağaramızın adı ILGAR. Yöre halkının kullandığı ILGAR İNİ tanımı, döneminde bu mağara hakkında çalışma yapanlar tarafından dikkatsiz bir kayıt altına alma sonucu ILGARİNİ Mağarası olarak yerleşmiş.
Şimdi diyebilirsiniz ki; bu neden önemli. Hele az sabredin.
Sihirli anahtar ILGAR kelimesinde. Ilgar kelimesinin TDK’da bir karşılığı var;
1- Dizginleri koyuverilmiş atın dörtnala koşması.
2- Atla ansızın yapılan doludizgin saldırı.
Ve ilginç olan şey bu kelimenin kaynağı Kıpçak/Kuman Türkleri.
13-14.yy’da derlenmiş bir sözlük olan Codex Cumanicus bu kelimeyi gördüğümüz ilk kaynak. Daha sonra 18.yy’da, önceki birkaç asır içinde Çağatay Türkçesi ile yazılmış eserlerden derlenmiş olan Vocabularium Linguae Giagataicae Sive Igureae adlı sözlük. İkisinde de hemen hemen aynı anlamda.
Şimdi Pınarbaşı bölgesinde kısmen dillendirilen bir Ilgar Halkı ve Ilgar Köyü hikayesi var.
ILGARLAR KİM?
Bu anlatı/efsaneye göre bölgede yaşayan Ilgar Köylüleri, yaşanan bir salgın hastalık sonucu ölen insanlarını bu mağaraya gömmüşler. Ve sonra her yıl burada kurbanlar kesmiş, ayinler yapmışlar. Evet efsane böyle söylüyor ama bugün bölgede ne Ilgar adını taşıyan bir yerleşim yeri var ne de tarihte Ilgar halkı adına düşülmüş bir kayıt...
Derken Osmanlı arşivlerinde ulaştığımız bir belge sayesinde, durumun aslında hiç de öyle olmadığını anlayabiliyoruz. Çünkü 1706 tarihli bu belge ile bölgede bir zamanlar Ilgar adıyla anılan bir köyün olduğu kesinlik kazanıyor.
Şimdi bu sonuca göre benim öngörüm, Ilgar Mağarası’nı bir yaşam alanına çeviren ya da sonrasında bir şekilde orada yaşayıp ismini koyanlar büyük olasılıkla Kuman Türkleri idi...
Farkındayım, bu alışılmışın dışında bir iddia. Evet bu bir iddia. Ancak bu iddianın dikkate alınması gereken delilleri var.
Bu yazıyı yazmamdaki ana sebep konuya dikkat çekmek ve daha derin araştırmaların yapılabilmesini sağlamak.
Sanırım artık mağaranın isminde mutabık kaldık. Değil mi?
Mağaramızın adı ILGAR...
Etimolojik olarak incelediğimizde Ilgar Kelimesi Türkçe kökenli, bunda da şüphe yok.
1706 tarihli belgeye göre civarda Ilgarlar adıyla anılan bir köy var. Bu köy günümüzde ne ismen ne de cismen varlığını sürdürmüyor. Bunun açıklaması ancak bu köyün halkının bölgeyi tamamen terketmiş olması olabilir. Mübadele ile Anadolu’dan Hristiyan Türk topluluklarının da gönderildiği bir gerçek. Bu durumda Ilgar Mağarasını şekillendiren ve Ilgarlar namı ile bölgede küçük bir azınlık olarak yaşayan büyük olasılıkla Kıpçak-Kuman Türkleri’dir.
Evet daha önce de dediğim gibi bu bir iddia. Ancak sağlam delilleri olan bir iddia ve mutlaka detaylı araştırmaya ihtiyacı var.
Ilgar Mağarası ve çevresi, bence büyük sırlarla dolu. Bilim adına, kültür adına etkin araştırmacılara ihtiyacı var. Ancak maalesef biz öyle bir toplum haline geldik ki; karanlığın yüzü aydınlığa sürekli galip gelmekte. Bu bölgede definecilerin değil, bilim insanlarının, araştırmacıların cirit atması gerekiyor. Üniversitemiz var, Arkeoloji bölümümüz, Tarih Bölümümüz, Turizm Fakültemiz var. Alın işte muhteşem bir konu bölge. Tarih, Sanat Tarihi, Coğrafya ve Arkeoloji alanında inanılmaz bir çalışma sahası...
ILGAR MAĞARASI NEREDE?
Ilgar Mağarası, Pınarbaşı ilçemizin Sümenler Köyü sınırları içerisinde, ilçe merkezine yaklaşık 35 km uzaklıkta. İlçe merkezinden Kuzeydoğu istikametinden, Ilıca Köyü üzerinden gidebileceğiniz gibi, Kuzeybatı tarafından Bartın Ulus yönünden ilerleyerek Kayabükü köyü üzerinden de ulaşabilirsiniz. İki yolda bir iki km farkla birbirine çok yakın. Ben birini diğerine tercih ettirecek çok önemli bir özellik görmedim. Seçim sizin.
30 - 32 km yol alarak Sümenler Köyü Oruç Mahallesine ulaştığınızda, buradan kuzey yönündeki orman yoluna girip kuzey yönünden ayrılmadan Ilgar Mağarası Patika başlangıcına kadar 1200 metre daha aracınızla gelebilirsiniz. Yalnız kuru havalarda. Yağışlı havalarda zemin kontrolü yapmadan bu yola girmeyin. Zemin henüz yeterince sıkışmadığından çamurda aracınızla geri dönemeyebilirsiniz.
Patikanın başlangıcından mağaraya ulaşan parkur 2500 metre kadar. Biraz zorlu bir yol. Yol üzerinde üç önemli yer daha var görmeniz gereken. Yolun ilk 200 metresi içinde yer alan Kurukafa Mağarası, 600. metresinde Mantar Mağarası, 1200 metrede de Ejder Çukuru. Oraları da görmeyi ihmal etmeyin.
Ejder çukuru sonrası yaklaşık 1300 metre daha gittikten sonra dev bir balinayı andıran ağzıyla Ilgar’ı karşınızda bulacaksınız. İşte o zaman gördüğünüz manzara karşısında tüm yorgunluğunuz bir anda üzerinizden akıp gidiverecek.
Eğer bugüne kadar Ilgar Mağarasını görmediyseniz ve ormanda, dağ patikalarında yürümek sizin için sorun değilse gidip kendi gözünüzle bu muhteşem güzelliği mutlaka görün derim.
Ha bu arada, şu dünyanın dördüncü derin/büyük mağarası söylentisine de değinmeden geçmeyelim. Maalesef bu doğru değil. Ilgar Mağarası büyüklük anlamında dünya sıralamasında değil dördüncü, belki ilk yüz içine bile giremez. Önemli mi? Kesinlikle değil. Çünkü Ilgar Mağarası konumu ve muhteşem hikayesiyle kendine özgü bir değer taşıyor. Gerçekte olmayan özelliklerin kendisine yamanmaya çalışılmasına hiç ama hiç ihtiyacı yok...
Haftaya yenİden görüşmek dileği ile...
Hayırlı Ramazanlar...