Türkiye gibi gelişmekte olan ülkeler için ihracat oldukça önemlidir. Türkiye 2000 yılından sonra ihracat açısından çok önemli gelişmeler sağlamıştır. 2000 yılında 27 milyar dolar ihracat yapan Türkiye son 12 aylık süreçte 261 milyar dolar ihracat yapmayı başarmıştır. Bu süreçte ihracatını bu denli hızlı artıran sınırlı sayıda ülke bulunmaktadır. 2024 yılında ise tahminen 265 milyar dolar civarında ihracata ulaşabiliriz.
Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) Ağustos ayı ihracat verilerini açıkladı. Bu verileri biraz yorumlayalım. 1 Ocak ile 31 Ağustos 2024 arasındaki verileri inceleyelim. Ülke bazlı incelemeden başlayalım.
İhracatımız içerisinde Avrupa Ülkeleri baş sıralarda yer alıyor: En fazla ihracat gerçekleştirdiğimiz on ülke arasında Almanya, ABD, Birleşik Krallık, İtalya, Irak, İspanya, Fransa, Hollanda, Rusya ve BAE yer alıyor. Bu on ülkeden yedisinin Avrupa ülkesi olduğu dikkati çekiyor. Avrupa ülkesi olmayıp ta ilk on listesine giren ülkeler ABD, Irak ve BAE. İlk 20 ihracat pazarımızın da 13 tanesi Avrupa’da yer alıyor. İhracat rakamları Avrupa ülkelerinin ihracatımız açısından ne kadar önemli olduğunu gösteriyor. Avrupa ekonomileri Covid19 pandemisi ve Ukrayna savaşının etkilerinden kurtulduğunda bizim ihracatımız da bundan olumlu etkilenecektir.
Avrupa Birliği üyesi ülkeler dışında ihracat pazarlarımızda yoğunlaşma yok: İlk sekiz ayda toplam 40 ülkeye 1 milyar doların üzerinde ihracat gerçekleştirmişiz. Yani ihracatımız sadece birkaç ülkeye yoğunlaşmamış. Bu da düşük risk anlamına gelir. Belki ihracatımız içinde Avrupa Birliği (AB) üyeleri ülkelerin payının biraz yüksek olması risk anlamına gelebilir. Zira Avrupa Birliği (AB) ülkelerinde çıkabilecek bir ekonomik kriz, Türkiye’nin AB ile ilişkilerinin bozulması ihracat rakamlarımızda dramatik düşüşlere neden olabilir.
Afrika’ya ihracatımız istikrarlı biçimde artıyor: Riskimizi düşürmek açısından alternatif pazarlar oldukça önemli. Afrika pazarına olan ihracatımızın istikrarlı biçimde arttığı görülüyor. İlk sekiz ayda Mısır’a ihracatımız 2,7; Fas’a ihracatımız 2,1; Cezayir ve Libya’ya ihracatımız ise 1,8 milyar dolar civarında gerçekleşmiş. Oysa 20 sene önce Afrika’ya değil ihracat, işadamlarımızı bile yollayamıyorduk.
Büyük İhracat Pazarlarımızda Önemli Değişimler Yaşanmıyor: İhracat yaptığımız ilk beş ülke sırasıyla Almanya, ABD, Birleşik Krallık, İtalya ve Irak olarak göze çarpıyor. Bu beş ülke son zamanlarda istikrarlı olarak en fazla ihracat yaptığımız ülkeler arasında yer alıyor. Sıralamada ufak tefek değişiklikler olsa da ihracatımız açısından bu beş ülke önemli. Bu beş ülkenin üçünün Avrupa ülkeleri olduğu dikkat çekiyor. Coğrafi uzaklığımıza rağmen ikinci sırada ABD yer alıyor. Bu beş ülkenin son 10 yılda istikrarlı biçimde en fazla ihracat yaptığımız ülkeler arasında yer aldığı görülüyor.
Coğrafi Komşularımıza İhracat Yapamıyoruz: Komşular açısından bakıldığında “Coğrafya Kaderdir” dememek mümkün değil. Komşularımız ya ekonomileri çok küçük ya da araları bizimle iyi değil. Gürcistan ve Azerbaycan ile ilişkilerimiz iyi ama bu ülkelerin ekonomileri küçük, dolayısıyla toplam ithalatları düşük. Toplam ithalatları düşük olduğu için bu iki pazarda büyük pay alsak bile ihracatımızı çok artırmıyor ve bu ülkelerde en büyük ihracat gerçekleştirdiğimiz ülkeler arasında girmiyor. Suriye, Yunanistan, Ermenistan gibi ülkelerle aramız iyi değil. İyi olsa bile bu ülkelerin de ekonomileri ve toplam ithalatları da çok yüksek değil. İran ambargo nedeniyle kolay kolay ithalat yapamıyor. Bulgaristan pazarında belki biraz şansımız olabilir ama Bulgaristan pazarında da başarılı değiliz. İlk 8 ayda Bulgaristan’a 3,2 milyar dolar ihracat gerçekleştirmişiz ve Bulgaristan bu rakamla 13.sırada yer almış. Hemen arkasında 14. Sırada ise Yunanistan var.
İhracatımızı Artırdığımız/azalttığımız dikkat çekici pazarlar: Almanya, İspanya, Fransa ve Rusya’ya olan ihracatımızın geçen senenin ilk sekiz ayına göre düştüğü görülüyor. Buna karşın ilk on içerisindeki diğer pazarlara olan ihracatımızın da arttığı görülüyor. Rusya’ya ihracatımızın düşerken Ukrayna’ya olan ihracatımızın ise arttığı gözlemleniyor. İlk sekiz ayda Rusya’ya ihracatımız 5,1 milyar dolar iken Ukrayna’ya ihracatımız 2 milyar dolar civarındadır. Bir diğer dikkat çeken nokta ise BAE ve Suudi Arabistan’a olan ihracatımızın %20’nin üzerinde artış kaydetmesidir. BAE’ye 5,5 milyar; Suudi Arabistan’a 2,6 milyar ihracat gerçekleştirmişiz. Halk arasında Katar’a çok yüksek oranda ihracat yaptığımız gibi bir algı var ama ilk sekiz ayda Katar’a sadece 483 milyon dolar yani Suudi Arabistan’a yaptığımızın beşte biri kadar ihracat yapmışız. Bu arada terörist İsrail devletine ihracatımızın %60 oranında düştüğü görülüyor.
İhracatımızın büyük çoğunluğu Orta ve Doğu Marmara’dan gerçekleşiyor: İşe biraz da il bazında bakalım. İhracatımızın yarıya yakınını İstanbul tek başına yapıyor. İkinci sıradaki İzmir ile İstanbul arasında çok büyük fark var. İstanbul, Kocaeli, Bursa, Sakarya ve Yalova’da oluşan Orta ve Doğu Marmara, Türkiye’nin toplam ihracatının üçte ikisine yakınını gerçekleştiriyor. Bu önemli bir risk. Deprem, olası bir savaşta düşman uçaklarının Orta ve Doğu Marmara’ya saldırısı tüm ülke ekonomisini olumsuz etkileyebilir. Haritaya yüksekten bakınca bu bölge ters hilale benziyor.
Deprem Bölgelerindeki İhracatçı firmalar toparlamaya başladı: 2021 yılında 10,2 milyar dolar ihracat gerçekleştiren Antep, son 12 ayda 10,6 milyar dolar ihracat gerçekleştirdi. 2021 yılında 1,3 milyar dolar ihracat gerçekleştiren Maraş ise son 12 ayda 1,1 milyar dolar ihracat gerçekleştirdi. 2021 yılında 4 milyar dolar ihracat yapan Hatay ise son 12 ayda 3,6 milyar dolar ihracat gerçekleştirdi. Kısaca deprem bölgesindeki illerin ihracat rakamları 2021 yılına yaklaşmış, yani deprem bölgeleri şoku atlatmış görünüyor.
Ankara Sanayisinin İhracatı artıyor: 2017 yılında en fazla ihracat gerçekleştiren altıncı il olan Ankara, 2024 yılı ilk 8 ay verilerine göre üçüncü sıraya yerleşmiş durumda. Son dönemlerde Ankara’daki Organize Sanayi Bölgelerinde faaliyete geçen üretim tesislerinin de sayısının arttığı görülüyor. Bir diğer dikkat çeken il ise Çorum. 2023 yılında 1,8 milyar dolar ihracat yapan Çorum, bu yılın sadece ilk sekiz ayında 2,5 milyar dolar ihracat yapmış. Çorum 2024 yılını, 2023 yılına göre ihracatını iki katına yakın artırırsa şaşırmamak gerekli. Darısı Kastamonu’nun başına diyelim.
.
.