2022-2023 yıllarında Kastamonu ve Kastamonu İstiklal’deki köşemizde “Cumhuriyetimizin 100. Yılında Kuruluşta Kastamonu’nun Oynadığı Rolün Belgeleri” ana başlığı altında 9 yazı yayımlamıştık. Yeni nesil araştırmacı, bilim insanı Kastamonulular içinde seçkin bir yer edinmeyi başaran Hamdi Nalbant’ın Kasım 2023 ayında “Türkiye Cumhuriyeti’nin 100.Yılı’na Armağan” ithafıyla yayımladığı, ancak 15 Mart 2024 tarihinde imzalayarak Ankara’daki adresimize ulaştırdığı kitap (eser demek daha doğru olur) için de 10. yazıyı 2023’te yayımlamak daha uygun düşerdi. Geç de olsa, parkinsonum dolayısıyla 2024 için “mecburi/ölümüne yazılar” adını verdiğimiz yazılar arasında bu değerli, büyük emek ürünü eseri değerlendirmekle bahtiyarız. Künyesi şöyle:
Hamdi Nalbant; Millî Mücadele’de Kastamonu’da Din Adamları, Ankara 2023, 111 s. Servi Yayıncılık (Kastamonu).
Başlıkta “Beklediğimiz Eser” nitelemesini özellikle yaptık. Çünkü, Millî Mücadele döneminde Kastamonu’da din adamlarının hizmetleri bugüne kadar yeterince incelenmemişti. Bu alanda herkesin başvurduğu Diyanet İşleri Başkanlığı Yayını Ali Sarıkoyuncu’nun Millî Mücadele’de Din Adamları adlı kitapta sadece beş Kastamonulu din adamının adı geçmekteydi. Diğerleri Millî Mücadele’ye karşı mıydı? Sayın Nalbant, arşivleri, kitaplıkları tarayarak bu konuyu aydınlatmıştır. Eserini hangi amaçla nasıl hazırladığını belirttiği “Ön Söz” (s.4-7)’ünden bazı bölümleri aktarmakta yarar görüyoruz:
“Bu çalışmamızda Kastamonu’da Millî Mücadele döneminde aktif olan ve isimleri kaynaklara yansıyan din adamları ile onların kaynaklara yansıyan faaliyetlerini anlatmaya çalıştık.
.....
Ali Sarıkoyuncu’nun Millî Mücadele’de Din Adamları adlı çalışmasında Kastamonu’dan sadece beş isme yer verilmiş, bu isimler de sadece Ankara Fatvası”na imza atmaları yönünden değerlendirilmişlerdir. ..... Gazeteler, kendi bölgelerindeki din adamlarınca onaylanan fetva suretlerini Hâkimiyet-i Millîye’ye göre daha fazla din adamının ismi yer almıştır.
Bir girişten sonra iki bölümden oluşan çalışmamızın birinci bölümünde Kastamonu’da Millî Mücadele’ye katkı veren din adamlarının biyografilerini ve katkılarını sunmaya çalıştık.
.....
Çalışmamızın ikinci bölümünde Kastamonu’da din adamlarının Millî Mücadele’deki katkılarını yansıtan belgeler ve gazete haberlerinden bazı örnekler sunmaya çalıştık. Bu bağlamda, Ankara Fetvası’nın Kastamonu gazetesinde yayımlanan suretlerini verdik. ....Ayrıca Cuma Talimleri’ndeki havanın anlaşılabilmesine katkı sunması maksadıyla Kastamonu gazetesinde Cuma Talimleri’nin anlatıldığı haberi de aynen aktarmaya çalıştık. Kaynakça’dan sonra çalışmamızda yer verdiğimiz din adamlarına ait ulaşabildiğimiz fotoğraflara yer verdik. Eserden istifadenin artmasına katkı sağlamak amacıyla çalışmanın sonuna bir de Dizin ekledik.”
Eserin omurgasını oluşturan “Kastamonu’da Millî Mücadele’ye Katkı Veren Din Adamları” başlıklı birinci bölümde şu 25 din adamı hayatı ve çalışmalarıyla yer almakta:
1. Şemsizâde Şeyh Ahmed Ziyâeddin Efendi
2. Müftü Osman Nuri Efendi
3. Şâbân-ı Velî Dergâhı Postnişîni Şeyh Atâ Efendi
4. Mevlevî Postnişîni Mehmed Âmil Çelebi
5. Tâhir Âmil Çelebi
6. Sa’di Şeyhi Bahaeddin Efendi
7. Şemsizâde Ahmed Şükrü Efendi
8. İsfendiyar Medresesi Müderrisi Çörekçizâde Mehmed Emin Efendi
9. Sofuzâde Mehmet Tevfik Efendi
10. Hoca Mümin Efendi
11. Mahmudiye Müderrisi Ali Hilmi Efendi
12. Semhiye Medresesi Müderrisi Müderriszâde Zühdü Efendi
13. Kazzazzâde Mehmed Emin Efendi
14. Tevfikiye Medresesi Müderrisi Tabanalizâde Mehmed Muhlis Efendi
15. Münire Medresesi Müderrisi Kethüdazâde Hâfız Osman Fevzi Efendi
16. Fevziye Medresesi Müderrisi Şişmanzâde Mehmed Fevzi Efendi
17. İsmail Bey Müderrisi Mehmed Arif Efendi
18. Hafız Abdullah Efendi
19. Sıdkiye Medresesi Müderrisi Salih Zühdü Efendi
20. İnebolu Müftüsü Ahmed Hamdi Efendi
21. Kayyum Ahmed Efendi
22. Tosya Müftüsü Bahaeddin Efendi
23. Taşköprü Müftüsü Mehmed Emin Efendi
24. Araç Müftüsü Hasan Tahsin Efendi
25. Daday Müftüsü Mehmed Rüşdi Efendi
Yazarın “Ön Söz”deki şu cümlelerini de hatırlatalım (s.4): “Bizim sunduğumuz isimler dışında, isimleri kaynaklara yansımayan veya bizim tespit edemediğimiz pek çok ismin daha olduğu şüphesizdir.”
Bilindiği gibi Millî Mücadele dönemi ve İstiklal Savaşı’nda birçok meslek mensubu gibi ikâmet ettiği yerdeki yönetime göre Millî Mücadele’yi destekleyen-karşı çıkan din adamları olmuştur. Bu hassas konuyu bir bilim adamı/insanı titizliğiyle araştırıp aydınlığa kavuşturan Hamdi Nalbant’ı kutluyor, Kastamonuluların şükranlarını arz ediyoruz.