Bu dizinin ilk köşe yazısını “Cumhuriyetimizin Kuruluşunun 100. Yılına Doğru: Kastamonu’nun Oynadığı Rolün Belgeleri I başlığıyla: Millî Mücadele’de Mehmet Âkif Kastamonu’da (Dr. M. Eski) kitabı üzerine Kastamonu gazetesinde (27 Ekim 2022, s.2); ikincisi de yine aynı gazetede Nurettin Peker’in uzun adını “İstiklâl Savaşı’nda Kastamonu” diye kısalttığımız ünlü eseri hakkında 22 Aralık 2022 tarihinde (s.2) yayımlamıştık.
Artık 2023, Cumhuriyetimizin kuruluşunun 100. yılındayız. 100. yıla 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş merkezli büyük depremin acılarıyla girmenin burukluğunu yaşıyoruz. Kutlama coşkumuz, isteğimiz bir anda sönüverdi. İnşallah, deprem bölgesinde inşaatlar yükselip sosyal, ekonomik hayatta nispeten normale dönüldüğünde, tahminen 29 Ekim 2023’e gelindiğinde, T.C.’nin ikinci yüz yılına girmenin heyecanını, coşkusunu yeniden yaşamaya başlayacağız.
100. yılı yaşamamız dolayısıyla dizi başlığımızda küçük bir değişiklik yaptık: “Cumhuriyetimizin 100. Yıllında” diye başladık bu kez. Ve III. yazıyı Hüsnü Açıksöz’ün kitabı üzerine kaleme aldık. Bu kitap, N. Peker’in kitabından sonra Cumhuriyet’in kuruluşunda Kastamonu’nun/Kastamonuluların oynadıkları rolü en iyi ortaya koyan ikinci kitaptır denilebilir. İki baskısı yapılmıştır:
Açıksözcü Hüsnü; İstiklâl Harbi’nde Kastamonu, Vilayet Mat., Kastamonu 1933, 162 s.
2.bs. Hüsnü Açıksöz; İstiklâl Harbi’nde Kastamonu, bs.haz. Mehmet Serhat Yılmaz, Mustafa Eski, Özeller Mat. Kastamonu 2019, 143 s. Türk Ocakları Derneği Kastamonu Şubesi Yayınları:1.
Kitabın yazarı Hüsnü Açıksöz, 1894 yılında o tarihlerde Osmanlı toprağı Bulgaristan’ın Kırcaali şehrinde doğdu. Zabıt Kâtibi babasının görev yeri dolayısıyla Çankırı’nın Çerkeş ilçesinde ilkokul ve rüştiyeyi bitirdi. Babasının Kastamonu’ya tayini üzerine Kastamonu Sultanîsinde öğrenimini sürdürdü (1913). I. Dünya Savaşı’nda askere alındı ve Kafkas Cephesi’nde subay olarak savaşa katıldı (1915-1918). Savaş sonrası Sultanî’yi bitirip (1919) gazetecilik, memurluk, öğretmenlik yaptı. Kastamonu’yu yeni vatanı bildi. 3 Nisan 1939’da Kastamonu Milletvekili seçildi. Kısa süre sonra hastalanıp İstanbul’da ameliyat edildiyse de kurtarılamadı. 27 Ağustos 1939 tarihinde öldü. Mezarı, İstanbul Feriköy Mezarlığı’ndadır. Soyu, iki oğlundan devam etmektedir. Hüsnü Açıksöz’ün hayatı, İstiklâl Savaşı ve sonrasındaki çalışmaları hakkında kitabının 2. baskısının başındaki Prof.Dr. M. Serhat Yılmaz’ın Sunuş’unda (s.7-10) ve Dr. Mustafa Eski’nin Hüsnü Açıksöz’ün Makaleleri (Ankara 2008) kitabının ilk yazısında (s.1-7) geniş bilgi bulunmaktadır. Yazımızın amacının dışına çıkmamak için hayat hikâyesini özetlemiyoruz. Sadece şunu belirtmek zorundayız. Arkadaşı Ahmet Hamdi Çelen’le İzmir’in işgalinin hemen ardından Millî Mücadele’yi desteklemek amacıyla 15 Haziran 1919’da Kastamonu’da Açıksöz gazetesini yayımlamaya başlamış, 14 Aralık 1931 tarihine kadar 2770 sayı çıkarmayı başarmıştır. Açıksöz, Millî Mücadele’de Batı Karadeniz Bölgesi’nin sesi olmuş, İstiklâl Yolu’nda yürüyüp Kastamonu’ya gelen ünlü yazar ve devlet adamlarına da sayfalarını açmıştır (M.Âkif Ersoy gibi). İstiklâl Marşı, Anadolu basınında ilk defa Açıksöz gazetesinde 21 Şubat 1921 tarihinde yayımlanmıştır. Hüsnü Bey, 1934 soyadı Kanunu çıktıktan sonra da gazetesinin adını soyadı olarak almıştır.
İstiklâl Savaşı’nın cephe gerisini her gün yaşayan, İstiklâl Yolu yolcularından da taze haber alan, Kastamonu’da Müdafaa-i Hukuk, Hilâl-i Ahmer, Himâye-yiEtfâl Cemiyetlerinin kurucuları arasında bulunan, ayrıca Valilikte şifre ve sansür memurluğu yapan Hüsnü Açıksöz, savaşta yaşadıklarını, Kastamonuluların fedakârlıklarını 1933 yılında bir kitapta topladı. Künyesini yukarda verdiğimiz, içinde 12 fotoğrafın bulunduğu kitapta şu alt başlıklar altında bilgiler verilmiştir:
Başlangıç, İstiklâl Harbi’nde Kastamonu: Mütareke’den Sonra, Kastamonu’nun Kuvâ-yı Milliye ile Birleşmesi, Kuvâ-yı Milliye ile Birleştikten Sonra Urfa, Maraş ve Ayıntab’ın İşgali ve Kastamonu Hanımlarımızın Mitingi, İstanbul’un İşgali Karşısında, BMM’nin Kurulması ve Kastamonu, İsyanlar Karşısında Kastamonu, Safranbolu Vakası, Cuma Talimleri, Müdafaa-i Hukuk-Gençler Kulübü, İçtimai ve İlmî Sahada Cemiyetler ve Neşriyat, Gazeteler ve Mecmualar, Vali Cemal ve Kumandan Osman Beyler, İstiklâl Harbi’nde Şehrimizden Geçen Mühim Simâlar, Birinci İstiklâl Mahkemesi, Vali Cemal Bey’den Sonra, İnebolu’nun Bombardımanı, Sakarya Harbi’nde Kastamonu, Sakarya’dan Sonra, İzmir ve Kastamonu, Büyüklerimizn İltifatları.
Alt başlıklarda görüldüğü gibi, kitap çok değerli bilgilerden, yaşanmış anılardan oluşmaktadır. İkinci baskıyı hazırlayan Kastamonu Üniversitesi Öğretim Üyeleri Prof.Dr. M. Serhat Yılmaz ve Dr. Mustafa Eski; kitabın gençlere ağır gelen dilini sadeleştirip ayrıca Hüsnü Açıksöz’ün İstiklâl Savaşı yıllarına ait üç yazısını da ekleyerek eserin değerini bir kat daha arttırmışlar, çalışmalarını Açıksöz’ün yayımlanışının 100. yılına armağan etmişlerdir. Kendilerine teşekkür borçluyuz. Türk Ocakları Kastamonu Şubesinin eski üyeleri (1923-1931) Hüsnü Açıksöz’e bir vefa olarak en önemli eserini yayımlamaları da ayrıca takdire değer...
Dr. Mustafa Eski bu yayımdan önce Hüsnü Açıksöz konusuna el atmış; onun gazete ve dergi yazılarını bir araya getirmiş, Kastamonu Valiliğince de yayımlanmıştı:
Yrd. Doç.Dr. Mustafa Eski; Hüsnü Açıksöz’ün Makaleleri, Önder Mat., Ankara 2008, 391 s. Kastamonu Valiliği İl Özel İdaresi Genel Sekreterliği Yayını. Bu kitapta; Hüsnü Açıksöz’ün İstiklâl Savaşı ve Cumhuriyet’in ilk döneminde (1919-1939) Açıksöz, Kastamonu ve Doğrusöz gazeteleriyle Ilgas (Kastamonu Halkevi Dergisi) dergisinde yayımlanan 214 yazısı yer almaktadır. Bir sonraki yazımızda, bu kitaptan söz edeceğiz.
Başta yüce Atatürk, silah arkadaşları, sivil asker şehit ve gazilerimiz, TBMM I. II. Dönem Milletvekilleri olmak üzere Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucularını, Hüsnü Açıksöz’ü saygıyla anıyoruz...