Önce Nasrullah gazetesi ve sonra İstiklal gazetesinde çıkan yazılarım sonucunda yazılarımı takip eden okuyucu kitlesi ortaya çıktı. Hepsine müteşekkirim. Bir yazar için mutluluk verici bir gelişme. Haliyle okuyucularımın merak ettiği konular hakkında da fikirlerimi ve bilgilerimi paylaşmayı önceliyorum. Onlardan aldığım geri dönüşler çok önemli. Okuyucularımın son dönemde borsa hakkında bilgi almak istediğini gördüm ve bu nedenle de bu hafta borsa yani BİST (Borsa İstanbul) hakkında yazı yazacağım.
Birinci aşamada Borsa hakkında genel bilgi verelim. Borsada halka açık şirketlerin hisse senetleri alınıp satılır. 1986 yılında Karaköy’de İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (IMKB) işlemlerine başlamıştır. 2013 senesinde İstanbul Altın Borsası ile birleşmiş ve Borsa İstanbul adını almıştır. Yani Borsa İstanbul, diğer batılı ülkelerdeki borsalara kıyasla oldukça gençtir. Borsada şirket sermayeleri herbiri eşit düzeyde mülkiyeti temsil edecek düzeyde çok sayıda paya bölünür ve bu paylar Borsada alınıp satılır. Yani borsada firmaların hisse senetleri alınıp satılır. Fakat alınıp satılan hisse senetleri oldukça küçük paylardır. Yani borsada bir pay alırsanız bu muhtemelen firmanın birkaç milyon hisse senedinden biridir. Ayrıca firmalar hisselerinin tümünü halka açmaz, yani firma hisselerinin tümü borsada işlem görmez. Örneğin; X firması hisselerinin %20’sini, %30’unu vs halka açar. Bu firmanın hisselerinin %20’si borsada alınıp satılır.
Borsa’da firmalar güvenilir midir? Öncelikle her önüne gelen firma, borsada hisse senetlerini alıp satamaz. Firmanın hisse senetlerinin borsa işlem listesine kaydedilmesi (buna kotasyon deniyor) için belirli koşullar vardır. Örneğin; firmanın kuruluşundan itibaren en az iki yıl geçmesi, finansal durumunun iyi olması, anonim şirket olması vb koşulları sağlaması gereklidir. Sermaye Piyasası Kurulu (SPK), borsayı sıkı biçimde denetler. Bu nedenle firmaların borsada işlem görmesi aynı zamanda prestij kazanmasına da neden olur. Kısaca borsada işlem gören firmalar güvenilir firmalardır. İflas edebilirler mi? Evet edebilirler ama tüm ekonomide bulunan diğer firmalara göre iflas etme ihtimalleri oldukça düşüktür.
Borsanın faydası nedir? Firmalar işe faizi ve bankaları karıştırmadan doğrudan fon arz edenlerden finansman sağlayabilirler. Yatırımcılar ise firmanın hisse senetlerini satın alarak firmanın ortağı olabilirler. Borsa sayesinde mülkiyet geniş bir toplum tabanına yayılır. Firmalar elde ettikleri finansmanla yeni fabrika ve yatırımlarını finanse ederler, ülke ekonomisi gelişir.
İslam’a göre Borsa’da yatırım yapılabilir mi? Bunun için öncelikle bazı konulara dikkat etmek gerekir. Birincisi; firmanın borsadan elde ettiği finansmanı faize yatırmaması (banka mevduatı, tahvil vb) gereklidir. Firmanın borsadan elde ettiği geliri yeni fabrika inşaatine, yeni makinelerin alımına vs harcayıp harcamadığına dikkat edilmelidir. İkincisi; firmanın üretim yaptığı, alıp sattığı malın helal olması gereklidir. Yani İslami hassasiyeti olan bir kişinin faizli işlem yapan banka, alkollü içki üreten firma, klasik turistik otel gibi firmalara yatırım yapmamaya dikkat etmesi gerekir. Üçüncüsü; borsada kısa dönemli işlem yapmamalıdır. Yani “bugün 10 TL’ya aldığım hisse iki gün sonra 12 TL’ya çıktıysa hemen satayım” mantığında işlem yapılmamalıdır. Eğer uzun dönemli düşünürseniz borsa, İslami bir finansman yöntemi olan mudarebeye benzer. Mudarebe finansman yönteminde bir taraf parasını diğer taraf ta emeğini ortaya koyarak ortak olurlar. Ancak borsada yatırımın mudarebeye benzemesi için yatırımcıların firmaya ortak olması yani uzun dönemli yatırım yapmaya dikkat etmesi gereklidir. Borsada İslami hassasiyeti olan kesim için Katılım endeksi oluşturulmuştur. Katılım endeksi içinde faizle işlem yapmayan ve İslami bakış açısına uygun işlem yapan firmalar bulunmaktadır.
Borsa Yükselecek mi? Son yıllarda pandemi, Rusya-Ukrayna savaşı, Kahraman Maraş depremi gibi olumsuzluklara rağmen Türkiye ekonomisi büyümeye, ihracatını geliştirmeye devam etti. Önümüzdeki günlerde borsaya yabancı yatırımcıların ilgisinin artması bekleniyor. Borsa’da yerli yatırımcı sayısı 4 milyonu aştı ve bu sayının daha da artması bekleniyor. Yani Borsa’da artışın devam etmesi büyük ihtimal.
Borsaya yatırım yapsam kazanır mıyım? 4 Ocak 2022’de 1,96 TL olan Hektaş (HEKTS) şimdi 26-27 TL civarında. 4 Ocak 2022’de 2,62 TL olan SASA şimdi 52-53 TL civarında. 3 Ocak 2022’de 21,84 TL olan THYAO şimdi 251-252 TL civarında. Son 1.5 senede 10 kat ve daha üstü getiri sağlayan çok sayıda hisse senedi var. Buna karşılık diğer yatırım araçları o kadar kazandırmamış. Dolar 3 Ocak 2022’de 13,65 TL iken şimdi 27 TL yani sadece iki katına çıkmış. Mevduat faizleri zaten düşük. Gram altın 4 Ocak 2022’de 788 TL iken şimdi 1644 TL yani o da sadece iki kattan aşağı kazanmış. Yani borsaya yatırım yapan diğer yatırım araçlarından bayağı fazla kazanmış.
Her Hisse kazanır mı? Hayır. İki hususa dikkat etmek gerekli. Birincisi; uzun vadeli yatırım yapmalı. Örneğin; X hisse senedini aldığınızda iki ay sonra “bana kazandırmadı, vah vah” dememek gerekli. Uzun vadede elinizde tutarsanız hisse senedinin size kazandırdığını görme ihtimaliniz çok yüksek. Mesela bu senenin başında 150 TL civarında KONTR hissesi alanlar temmuz ayına kadar fazla kazanamadı ama şimdi hisse senedi 260 TL civarında yani 8 ayda %70 civarı kazanç. İkincisi ise hisse senedini seçmek gereklidir. Bunun için temel ve teknik analizler yapılmalıdır, ancak çoğumuzun bunları öğrenmek ve şirketlerin analizini yapmak için zamanı yoktur. O zaman ne yapacağız? BIST100 içindeki güvendiğiniz şirketleri seçebilirsiniz. Bunlar zaten tüm Türkiye’nin tanıdığı şirketlerdir. Son beş on senede iyi değer kazanmış şirketleri seçebilirsiniz? Hisse seçerken dikkat edeceğiniz iki temel oran vardır. Birincisi F/K yani fiyat/ Kazanç oranıdır. Her zaman olmamakla beraber bu oran ne kadar düşükse hisse senedi o kadar ucuzdur. Tekrar söylüyorum, bazı istisnaları vardır. İkincisi de PD/DD yani piyasa değeri/ defter değeri oranıdır. Bu oranın birden büyük olması durumunda firmanın kazanç sağlama ihtimali yüksektir. Birden küçük olan hisse senetleri alınmamalıdır.
Borsada tehlike var mı? Evet var. “Keriz Silkeleme” denen bir olay vardır. Zengin olan kişiler bir hisse senedini satın almaya ve fiyatlarını yükseltmeye başlarlar. Bu genelde küçük firmalardır. Bu arada piyasada bu hisse senedinin değerinin yükseleceği tiyosunu yayarlar. Hisse senedi yeteri kazar kazandığında da ellerindekini aniden satarlar. Fiyatı yükselmiş olan hissenin aniden fiyatı düşer. Bunu yapanlar büyük kazanç sağlarken diğerleri büyük kaybederler. Bunun için bilmediğiniz, güvenmediğiniz küçük ve az tanınır şirketlere yatırım yapmaktan kaçınmak gereklidir. Son dönemlerde SPK’nın aldığı önlemler ile “Keriz Silkeleme” operasyonları ortadan kalkmış gibi görünmektedir. İkinci bir tehlikede yeterli teknik ve temel analiz bilgisi olmadan kısa dönemli al-sat yaparak para kazanmaya çalışmaktır. Al-sat yapmaya kalkarsanız stres nedeniyle sağlığınızı kaybedebilir, paranızı kaybedebilir ve vaktinizi boşa harcamış olabilirsiniz. Bunun için güvendiğiniz hisselere uzun dönemli yatırım yapmak daha iyi bir tercihtir.
Artan ihracat, Türkiye ekonomisinin dinamizmi, Kuşak Yol projesi, Türkiye Yüzyılı düşünülecek olursa borsada kazançların artacağı ve borsaya ilginin de giderek artacağı söylenebilir.
.