Bilim Veteknolojideki Gelişmeler Ve Sağlığımız: İmkânlar Ve Tehditler
“İnsanlığın trajedisi, onu güçlü kıldığını sandığı vasıtaların aynı zamanda onun kuyusunu kazması, onun güçsüzlüğünün sebebi de olmasıdır.” (Kemal Sayar)
Bilimsel ve teknolojik gelişmelere bağlı olarak sağlık alanında ortaya çıkan birçok imkânla birlikte bu gelişmelere bağlı olarak, insan sağlığını tehdit eden birçok olumsuz gelişme de ortaya çıkmıştır. Ortaya çıkan bu yeni hayat tarzından olumsuz etkilenmemek ve yaşam kalitemizi artırmak için karşımıza çıkan fırsatları ve tehditleri iyi öğrenip ona göre tavır almamız gerekiyor.
Yaşadığımız bu çağda, bilgisayar, tablet, akıllı telefon vb teknolojik araç-gereçler, kariyer süreçlerinde ve rutin hayatımızda vazgeçilmez teknolojik araçlar konumundadır. Bu araçlar, amacına uygun bir şekilde ve faydalı yolda kullanıldığında büyük bir nimettir, faydalı yolda kullanılmadığında büyük bir külfettir.
SAĞLIK TEKNOLOJİSİ ALANINDA OLUMLU GELİŞMELER: İMKÂNLAR
- Günümüzde, özellikle sağlık alanında, görüntüleme teknolojilerinde de büyük gelişmeler kaydediliyor. 19. Yüzyılın başlarından itibaren atomun ve atomun yapısındaki temel taneciklerin (proton, nötron, elektron) aydınlatılmasına bağlı olarak, radyoaktif maddelerin ve manyetik alanların keşfi sağlık alanındaki teşhis ve tedavi yöntemlerinde büyük gelişmelere yol açmıştır.
- Modern tıp teknolojisinde kullanılan X-Ray (Röntgen), Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR), Bilgisayarlı Tomografi (BT), Ultrason, Mamografi ve genetik testler gibi çeşitli ileri teşhis cihazları ve teknikleri, hastalıkların erken safhada teşhis edilmesini sağlayarak tedavi sürecini kolaylaştırmaktadır.
- İlaç endüstrisinde, yeni ilaç keşifleriyle beraber biyoteknoloji, immünoterapi (bağışıklık sisteminin kanser hücreleri ile savaşmasını sağlayan bir tedavi türü) ve hedefe yönelik tedaviler özellikle kronik ve genetik hastalıkların tedavisinde önemli ilerlemeler sağlamıştır. Ayrıca, aşı teknolojilerindeki gelişmeler bulaşıcı hastalıkların kontrol altına alınmasını sağlamıştır. Çocuk felci, verem, hepatit B, grip, zatürre vb hastalıklar için geliştirilen aşılarının olumlu etkililerinin olması bu gelişmelere önemli örneklerdir.
- İnternet ve dijital teknolojinin sağlık alanındaki uygulamaları da kaliteli ve hızlı sağlık hizmetlerinin sağlanması/takip edilmesi noktasında büyük kolaylıklar sağlamıştır. Sağlık konularında bilgi sahibi olmak için e-devlet, e-randevu sistemi (MHRS), e-nabız vb. dijital teknoloji uygulamaları yaygın bir şekilde kullanabilmektedir.
- Robotik cerrahi ve yapay zekâ destekli sağlık hizmetleri de son zamanlarda büyük gelişmeler kaydetmiştir. Robotik cerrahi daha az kesikli işlemler yaparak iyileşme sürecini kısaltmaktadır. Öte yandan, yapay zekâ uygulamaları da hastalıkların teşhisi ve tedavi süreçlerinde doktorların verdiği hizmetlerin kalitesinin ve hızının artırılmasında büyük destek sağlamaktadır.
İNSAN SAĞLIĞI AÇISINDAN OLUMSUZ GELİŞMELER: TEHDİTLER
- Tıp alanında kullanılan bazı ilaçlardan ve cihazlardan yayılan radyasyon, cep telefonu, kablosuz internet ve baz istasyonları gibi cihazların yaydığı elektromanyetik alanlar kanser, stres, depresyon vb. bedensel ve psikolojik hastalıklara yol açabilmektedir.
- Bilim, sanayi ve teknolojideki gelişmelere ve aşırı tüketime bağlı olarak, insanların ve doğadaki diğer canlıların sağlığına zarar veren hava, toprak ve su kirliliği ortaya çıkmış ve bu kirlilik çeşitleri ekolojik dengeyi de bozmuştur.
- Gıdalardaki bazı zararlı katkı maddeleri ve zirai ürünlerde kullanılan hormon ve benzeri ilaçlar önemli sağlık sorunların yol açmaktadır.
- Ulaşımdaki rahatlık, bazı iş kollarındaki hareketsiz bir yaşam tarzı, aşırı ve dengesiz beslenme-tüketime bağlı olarak oraya çıkan obezite, sigara, alkol ve diğer uyuşturucu vb. bağımlılık yapan maddeler de kalp ve damar, diyabet vb. sağlık sorunlarına yol açmaktadır.
- Sosyal medya ve dijital iletişim araçlarının aşırı kullanımı (teknoloji bağımlılığı) bireylerde sosyal izolasyon, depresyon, anksiyete vb. sosyal ve psikolojik sorunlara yol açabilmektedir. Özellikle ekran başımda geçirilen aşırı süre kişilerde sosyal becerilerin gelişimini olumsuz etkileyerek bazı zihinsel, bedensel ve ruhsal sağlık sorunlarına neden olabilmektedir.
SAĞLIKLI BİR YAŞAM İÇİN BAZI ÖNERİLER
- Bireylerin sağlıklı yaşam biçimlerini benimsemeleri, teknolojiyi doğru şekilde kullanmaları ve sağlık konusunda bilinçli olmaları teşvik edilmelidir.
- Sağlıklı bir toplum için, özellikle sağlık otoriteleri ve bilim insanları tarafından, teknolojinin insan sağlığı üzerindeki etkileri konusunda topluma yönelik bilgilendirme ve eğitim çalışmaları yürütülmelidir.
- Bilgisayar, akıllı telefon, tablet, TV vb. teknolojik aletleri kullanırken, uzun süre ekran karşısında kalmak göz yorgunluğu, baş ağrısı, stres ve uyku bozukluklarına neden olabilir. Ekran süresini günde 1-2 saat ile sınırlamak ve düzenli molalar vermek önemlidir.
- Teknolojik aletleri yoğun olarak kullanan ve bu yüzden sağlık sorunları yaşayanların, belirli zamanlarda teknolojiden uzak durması, zihinsel sağlığı iyileştirebilir. Özellikle sosyal medya kullanımını dengelemek ve gerçek hayattaki sosyal ilişkileri güçlendirmek ruhsal sağlığımız için faydalı olacaktır.
- Bilgisayar başında çalışırken, doğru oturuş pozisyonuna dikkat edilmeli ve sandalyenin yüksekliği, masanın düzeni ve ekranın konumu ergonomik olmalıdır.
- Çalışma şartlarına bağlı olarak çalışma mesaisinin önemli bir kısmını oturarak, bilgisayar başında geçiren kişilerin; her gün en az yarım saat düzenli yürüyüş yapmaları, yürüyerek gidilebilecek yerlere araba yerine yürüyerek gitmeleri, asansör yerine merdiven kullanmaları, günün değişik zamanlarında kısa süreli de olsa bazı kültür-fizik hareketlerini yapmaları ve hatta oturdukları yerden dahi kısa aralıklarla kasılma gevşeme, boyun, bacak ve kol hareketleri yapmaları hareketsizliğe bağlı olumsuzlukları azaltacaktır.
- Dengeli ve sağlıklı beslenmeliyiz. Bu konuda beslenme ve diyetetik alanında uzman kişilerin uyarıları ve tavsiyelerine dikkat etmeliyiz.
- Sağlıklı bir yaşamın en önemli şartlardan birisi sigara ve alkol kullanmamaktır. Alkolün sinir sitemi üzerindeki etkileri ve sigaradaki nikotin vb. yüzlerce zararlı madde ve çoğu kişi tarafından pek de bilinmeyen tütünde bulunan radyoaktif maddelerin (Polonyum-210) yaydığı radyasyon sağlık için büyük tehdit oluşturmaktadır.
- Radyasyon yayan teknolojik aletlerin olduğu ortamları belli aralıklarla ve belli sürelerde havalandırılması önemlidir.
- Vücudumuzda oluşan elektriklenmeden kurtulmak için; sık sık el-yüz yıkamak, her gün duş almak, fırsat buldukça toprağa çıplak ayakla basmak önemlidir.